Reportage gehandicapten op gewone basisschool

Artikel uit de Volkskrant

Door: Kaya Bouma 11 januari 2017, 19:30

Meervoudig gehandicapte kinderen gaan steeds vaker naar een gewone basisschool. Het contact met gezonde leeftijdsgenootjes doet hun goed. En de kinderen worden er toleranter van.

Alex

Hij blijft er koel onder, maar Alex is met afstand de populairste jongen van groep 6. De 10-jarige is de enige op de Alkmaarse basisschool het Kompas die zich permanent omringd weet door een vrouwelijke fanschare. Tijdens de gymles hebben ze zich om hem heen gedrapeerd; vier meisjes, twee aan weerszijden.

De rest van de klas speelt tikkertje, maar Alex en zijn bewonderaars houden zich liever bezig met Alex. Fien buigt voorover, tuit haar lippen en drukt in slowmotion een kus op zijn wang, terwijl Merien teder zijn blonde haren streelt. Alex laat het gebeuren, zijn hoofd wat gebogen, uit zijn mondhoek sijpelt een straaltje speeksel.

Kinderen met een zware verstandelijke en lichamelijke handicap gaan steeds vaker naar een gewone basisschool

Behalve uiterst populair is Alex ook onderdeel van een nieuwe, snelgroeiende onderwijsvorm. Kinderen zoals hij, met een zware, verstandelijke en lichamelijke handicap, gaan steeds vaker naar een gewone basisschool in plaats van de dagopvang of het speciaal onderwijs.

Vanuit apart opgerichte ‘Samen naar School-klassen’, waar ze de dagelijkse zorg krijgen die ze nodig hebben, nemen ze zo veel mogelijk deel aan de reguliere lessen. Het contact met gezonde leeftijdsgenootjes is goed voor deze groep kinderen, is de gedachte. Ze trekken zich aan hen op. Omgekeerd leren hun klasgenootjes op jonge leeftijd omgaan met kinderen met een beperking.

Inmiddels zijn er achttien scholen verspreid over het land waar kinderen met een zware meervoudige handicap zo veel mogelijk meedraaien. Op nog eens vijftien scholen gaan de Samen naar School-klassen volgend jaar van start.

In Nederland gaan duizenden kinderen met een handicap niet naar school

Daarmee zijn ze nog altijd uitzonderlijk. In totaal gaan in Nederland duizenden kinderen met een handicap niet naar school, schat de Stichting voor het Gehandicapte Kind (NSGK). Voor deze kinderen is geen passende school gevonden, een deel van hen is vrijgesteld van de leerplicht. ‘Dat is zonde, vinden wij’, zegt Joke Visser die namens de stichting betrokken is bij de oprichting van de speciale klassen. ‘Want elk kind kan leren.’

Dat leren bestaat soms uit het opdoen van vaardigheden als zelfstandig eten of naar het toilet gaan. Zo leerde de gehandicapte Bram uit Ridderkerk op de gewone school waar hij nu naartoe gaat voor het eerst uit een beker te drinken. ‘Zijn logopedist had het een jaar lang geprobeerd, zonder succes’, zegt Visser. Op school zette een klasgenootje een beker aan zijn mond. ‘Toen bleek Bram het toch te kunnen.’

Andere kinderen leren op school letters en woorden herkennen, of praten met klasgenootjes via een computer die ze met hun ogen aansturen. In het geval van Alex, die leidt aan het zeldzame Emanuelsyndroom, in een rolstoel zit en niet kan praten, zit de winst ‘m in de alertheid die klasgenootjes bij hem aanboren. Tot twee jaar geleden ging hij naar de dagopvang waar zijn ouders hem langzaam maar zeker steeds verder zagen indutten.

Op school is hij meer bezig met zijn omgeving, zeggen zijn begeleiders. Tijdens de gymles begint Alex langzaam heen en weer te bewegen met zijn bovenlijf. Om hem heen hollen klasgenootjes in het rond. ‘Zie je dat?’, zegt begeleider Roeland Vollaard. ‘Hij beweegt op het ritme van hun voetstappen.’

Vollaard is directeur van de stichting Klas op Wielen in Alkmaar, waar zowel een speciale klas op een basisschool als – uniek in Nederland – een klas op een vmbo-school onder vallen. Elk van de zeventien leerlingen krijgt een begeleider mee bij het volgen van de lessen, zo worden de leraren niet overbelast.

Omdat de kinderen vaak niet meer onder de leerplicht vallen, is er voor hen geen schoolgeld beschikbaar

Als het aan Vollaard ligt, gaan alle kinderen met een handicap die nu thuis zitten of naar het speciaal onderwijs gaan, voortaan naar een gewone school. ‘Eigenlijk is het onbeschoft dat deze kinderen al zo jong worden afgezonderd van de rest van de samenleving.’

Een struikelblok bij het beginnen van de speciale klassen is dat ze moeten worden betaald van het zorgbudget van de kinderen. Omdat de kinderen vaak niet meer onder de leerplicht vallen, is er voor hen geen schoolgeld beschikbaar.

Ook is nog niet bekend welk effect de instroom in het gewone onderwijs heeft op kinderen met een ernstige beperking. De universiteit Groningen doet de komende jaren onderzoek naar de Samen naar School-klassen.

‘Van ouders horen we dat de kinderen alerter worden en minder gedragsproblemen hebben’, zegt Annette van der Putten, een van de betrokken onderzoekers. ‘Uit eerder onderzoek weten we dat kinderen met een beperking die opgroeien met een gezonde broer of zus, meer initiatief tonen in het maken van contact.’

Vaststaat in elk geval dat het contact met gehandicapte kinderen goed is voor de rest van de klas. ‘Kinderen worden er toleranter van als zij met zo iemand omgaan, blijkt uit onderzoek’, zegt Van der Putten.

Vaststaat in elk geval dat het contact met gehandicapte kinderen goed is voor de rest van de klas

Daar gaat soms wel wat tijd overheen. Op basisschool het Kompas in Alkmaar waren niet alle leerlingen meteen enthousiast over de komst van de nieuwe leerlingen. ‘Eerst wilde ik niet dat hij bij ons in de klas kwam’, bekent de 9-jarige Merien over klasgenootje Alex.

‘Ik vond hem raar’, vult Fien (9) aan. Ze denkt even na en komt dan met een verklaring: ‘Maar ik had ook nog nooit met een handi-ge-capte gewerkt.’

Nu behoren de twee vriendinnen tot de harde kern van Alex’ fanclub. Fien: ‘Hij doet niet wat je zegt, maar hij is wel heel lief.’ Merien: ‘Nu Alex er is, ben ik minder vaak boos, want Alex is altijd blij.’