Een op de drie huwelijken eindigt in een echtscheiding. Het verloop varieert van rustig tot zeer heftig. In alle gevallen gaat het echter om een ingrijpende gebeurtenis, met name voor jonge kinderen. Gedragsveranderingen die hier uit voortkomen, worden lang niet altijd goed begrepen of herkend. Wat zijn bruikbare handvatten om door te geven aan ouders?
Door: Trudy van der Helm
Een scheiding heeft nadelige gevolgen voor jonge kinderen. Een kind is echter veerkrachtig en met ‘goed genoeg’-ouderschap kan het een scheiding over het algemeen wel aan. Van belang is wel dat zorgverleners zoals jeugdverpleegkundigen, huisartsen en praktijkondersteuners, gezinnen tijdens het scheidingsproces adequaat begeleiden, ook in de periode na de scheiding.
Voelsprieten
Als het om zijn ouders gaat, heeft een kind[1] veel betere voelsprieten dan we vaak denken. Het is dus moeilijk om een naderende scheiding verborgen te houden voor het kind. Vaak heeft het de negatieve emoties al veel eerder aangevoeld, zonder er overigens woorden aan te geven. Ouders doen er daarom verstandig aan niet te lang te wachten met het vertellen van deze moeilijke boodschap. Ook doen zij er goed aan om dit samen te doen en niet plotsklaps, maar goed voorbereid en waarbij ze zich goed bewust zijn van wat ze wel en niet willen vertellen. De aandacht van een jong kind dwaalt snel af – adviseer hen daarom de boodschap niet te lang temaken. Telt het gezin meer dan één kind, dan heeft het veelal de voorkeur het ze tegelijk te vertellen. Ze hebben dan allemaal hetzelfde gehoord en kunnen steun zoeken bij elkaar. Belangrijk is verder dat de school het weet, evenals andere direct betrokkenen. Plus dat het kind weet dat het met deze mensen is besproken.
Handleiding meegeven
Het is handig als de ouders in deze – ook voor hen – ingewikkelde situatie een duidelijke ‘handleiding’ meekrijgen van wat ze hun kind kunnen vertellen. Je zou ze kunnen aanraden te beginnen met het belangrijkste, namelijk dat papa en mama gaan scheiden. Laat hen vervolgens op kindniveau uitleggen waarom ze uit elkaar gaan en dat het een beslissing van beide ouders is. Indien gewenst, help ze met het vinden van woorden hiervoor. Druk hen op het hart niet de schuld bij één van de twee te leggen: dat helpt een kind namelijk niet. Verder is het belangrijk dat ouders hun kind laten weten dat het niet zijn of haar schuld is.
Laat hen verder ventileren dat het voor het hele gezin heel verdrietig is, maar dat zowel vader als moeder veel van hun kind houden en dit blijven doen. Laat hen tot slot duidelijk maken dat het kind niet hoeft te kiezen, van beide ouders mag blijven houden en altijd naar hen beiden toe kan komen met vragen.
Een andere vuistregel is regelmatig actief checken hoe kinderen met de scheiding omgaan. Kinderen kunnen er soms een heel eigen verhaal bij maken, waar ze zelf last van krijgen. Adviseer ouders de gesprekken kort en behapbaar te maken, met zinnen als:
Sommige kinderen denken dat het hun schuld is dat hun ouders gaat scheiden, maar dat is nooit zo;
Veel kinderen voelen zich in een scheiding heel verdrietig en soms boos, dat is normaal;
Er zijn kinderen die denken dat ze voor papa/mama moeten zorgen, maar dat hoeft niet. Papa en mama blijven voor jou zorgen, niet andersom.
Gedragsproblemen
Ouders kunnen in een periode van scheiding overspoeld worden door hun eigen emoties, waardoor zij minder oog hebben voor die van hun kind. Dit kan leiden tot problemen bij het kind of dat het kind zich steeds meer terugtrekt. Bij het ene kind zijn dergelijke veranderingen sneller zichtbaar dan bij het andere. Vertel ouders dat het vaak voorkomt dat een kind na een scheiding extra uitdaagt, niet luistert of hen pijn doet. Zij moeten zich dan realiseren dat een kind dat doet omdat het zich niet prettig voelt en zich op een van hen of op hen beiden afreageert. Hun kind is als een ‘gewond dier’ dat om zich heen slaat omdat het pijn heeft. Adviseer ouders bij een heftige emotie van hun kind niet te vragen wat er aan de hand is, maar te vertellen wat er speelt. Moedig ouders aan om te vertrouwen op hun eigen oordeelsvermogen en vertel het kind wat hij voelt: boosheid, verdriet, frustratie…. Erken het kind hierin. Toepasselijke woorden om een kind gerust te stellen zijn ‘Ik zie dat je verdrietig/boos bent. Ik snap dat wel, er is veel gebeurd. Natuurlijk mis je papa/mama’, enzovoorts. Wat altijd goed is, is een kind voorlezen uit boekjes over scheiding of als het iets groter is zelf laten lezen. Hebben ouders veel moeite met hun eigen gevoelens, dan kan het raadzaam zijn de ouder te verwijzen naar een hulpverlener voor henzelf.
Iets anders is dat ouders wel grenzen blijven stellen (op tijd naar bed, spullen opruimen etc.). Het gewone leven moet immers doorgaan. Ook is het aan te raden af en toe te beginnen over het nieuwe leven zonder papa/mama in huis en om zo nu en dan terug te komen op de scheiding. Geef ouders verder mee dat een kind heel goed merkt als een vader of moeder emotioneel is. Het is verstandig daar dan iets over te zeggen om het gerust te stellen. Druk hen tot slot op het hart zich nooit negatief uit te laten over de ander! Zij blijven beiden de papa of mama van hun kind, ook na de scheiding.
Omgangsregeling
Voor een jong kind kan het heel verwarrend zijn om opeens in twee huizen te wonen met wellicht ook een nieuwe partner van vader, moeder of beiden. Dan is het van belang dat een kind tijdig weet waar het aan toe is. Ouders kunnen als hulpmiddel een kalender maken die laat zien hoe de dag/week eruit ziet en waarop duidelijk zichtbaar is wanneer hij bij papa of mama is. De vader of moeder doen er eveneens verstandig aan hun kind tijdig voor te bereiden als hij naar de andere ouder gaat en hem te laten acclimatiseren bij terugkomst. Om het gemis van de andere ouder draaglijker te maken, kan het een kind houvast geven om iets van mama mee naar papa te nemen en vice versa.
Het kind een knuffel mee laten ‘beleven’ wat het meemaakt kan eveneens helpen. De knuffel reist dan mee tussen mama en papa en maakt dezelfde dingen mee als het kind. Als het kind geen prater is, lukt het soms om via de knuffel te horen hoe het gaat:
Hoe heeft beer het gehad dit weekend?
Nou beer vertel eens, wat hebben jullie gegeten dit weekend?
Ongeacht hoe de ouder zelf in de situatie staat, laat de vader of moeder altijd vragen hoe de tijd bij de andere ouder is geweest. Daarmee laten zij zien dat het kind erover mag vertellen.
auteursinformatie:
Trudy van der Helm heeft samen met collega Francis van den Kommer een eigen praktijk, BOC Gezinsbalans (www.gezinsbalans.nl). Zij hebben zich gespecialiseerd in de hulp bij echtscheidingsproblematiek. Daarnaast werkt Van der Helm als gezinsbegeleider bij MOC ’t Kabouterhuis.
Voor de leesbaarheid heb ik het telkens over ‘kind’; als er meer kinderen betrokken zijn, lees je hiervoor uiteraard ‘kinderen’.
Link naar het artikel:
https://www.dropbox.com/home/Gezinsbalans%20algemeen?preview=VROEG_NR01_OKT_2016_pag34-35.pdf
P.S. Ik vind het leuk en belangrijk om mijn ervaringen met gezinnen met zoveel mogelijk mensen te delen. Indien dit artikel leuk vindt of als het je geholpen heeft zou je me een groot plezier doen als je dit wilt delen via Facebook, Instagram of Google+. Alvast bedankt.
No Comment